Xρήση vέων τεχνολογιών στην Ελλάδα:
χάνοντας ακόμη ένα κοινωνικό στοίχημα

(Εφημερίδα Καθημερινή 2005)

Οι νέες τεχνολογίες και συγκεκριμένα το διαδίκτυο μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στην επίλυση των καθημερινών προβλημάτων των πολιτών.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αποφυγή της πολύωρης αναμονής στην εφορία μέσω της χρήσης του TAXISnet, για την ηλεκτρονική υποβολή δηλώσεων φόρου εισοδήματος και Φ.Π.Α.

Οι δυνατότητες των νέων τεχνολογιών για γρήγορη και άμεση πρόσβαση σε υπηρεσίες, μπορούν να αποδειχθούν σωτήριες για μεγάλες ομάδες πληθυσμού που αντιμετωπίζουν σήμερα προβλήματα πρόσβασης: κάτοικοι της περιφέρειας, άνθρωποι με δυσκολία στις μετακινήσεις (ηλικιωμένοι, ανάπηροι).

Δυστυχώς, για μια ακόμη χρονιά, τα αποτελέσματα των ερευνών για τη χρήση των νέων τεχνολογιών στην Ελλάδα επιβεβαιώνουν την απομάκρυνση της χώρας από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και την ενίσχυση του ψηφιακού χάσματος στην ελληνική κοινωνία.

Το 2004, η Ελλάδα παραμένει πολύ πίσω στην κατοχή ηλεκτρονικών υπολογιστών (Η/Υ) σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (42%). Ως προς τη χρήση του διαδικτύου, η Ελλάδα σε σχέση με την Ευρώπη των 25 χωρών βρίσκεται μόλις στην 20η θέση.

Σε μία Ευρώπη που οδεύει προς ένα αναπτυξιακό σχήμα δύο ταχυτήτων, η Ελλάδα μοιάζει ανίκανη να ακολουθήσει τις εξελίξεις.

Το μικρό ποσοστό χρήσης του e-mail – βασικού εργαλείου συναλλαγής μέσω Ίντερνετ –οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι η χρήση του διαδικτύου είναι ευκαιριακή, γίνεται περισσότερο για διασκέδαση και δεν έχει ακόμη επικρατήσει σαν ένας εναλλακτικός τρόπος συναλλαγής και επιχειρηματικότητας.

Αυτόν τον ισχυρισμό ενισχύει και η πλειοψηφούσα περιστασιακή (όχι καθημερινή) χρήση των Η/Υ και του Ίντερνετ.

Μάλιστα, η καθημερινή χρήση Η/Υ παρουσιάζει σημαντική μείωση και είναι μικρότερη από τα ποσοστά του 2002.

Με τα παραπάνω δεδομένα είναι άκαιρο να μιλάμε για ευρυζωνικά δίκτυα.

Το 2004 οι χρήστες ADSL ανήλθαν στις 25.000 [6], όταν στην Ευρώπη οι χρήστες xDSL φτάνουν τα 33,5 εκατομμύρια (20% του πληθυσμού, ποσοστό μεγαλύτερο από το αντίστοιχο ποσοστό Ελλήνων με πρόσβαση στο διαδίκτυο) [7].

Ενδείξεις για διεύρυνση του ψηφιακού χάσματος.

Ο αποκλεισμός του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού από τη χρήση των νέων τεχνολογιών, επιβεβαιώνεται από τις στατιστικές. Τα χαρακτηριστικά του ψηφιακού χάσματος είναι γεωγραφικά, ηλικιακά και οικονομικά.

· Άνιση γεωγραφική διαστρωμάτωση για τη χρήση Η/Υ (αστικές περιοχές 32,9%, ημιαστικές περιοχές 18,6%, αγροτικές περιοχές 15,6%) και τη χρήση διαδικτύου (ενδεικτικά στοιχεία για το 2003 [1]: Δυτική Ελλάδα 4,1%, Βόρειο Αιγαίο 7,6%).

· Πλήρης αποξένωση της τρίτης ηλικίας από τις νέες τεχνολογίες με μηδενικά ποσοστά χρήσης Η/Υ και διαδικτύου στις ηλικίες άνω των 55 ετών.

· Ταξική διαστρωμάτωση χρήσης Η/Υ και διαδικτύου: οι απόφοιτοι δημοτικού παρουσιάζουν μηδενικά ποσοστά χρήσης. Παρομοίως, οι οικογένειες με χαμηλό εισόδημα παρουσιάζουν μηδενικά ποσοστά στην πρόθεση αγοράς Η/Υ και πρόσβασης στο διαδίκτυο.

Το ανησυχητικό είναι ότι από χρόνο σε χρόνο υπάρχουν ενδείξεις για περαιτέρω διεύρυνση του ψηφιακού χάσματος.

Τα αποτελέσματα για το 2004 είναι συνταρακτικά καθώς παρουσιάζουν μια υποχώρηση 10 ποσοστιαίων μονάδων στη χρήση του διαδικτύου στις ηλικίες 18 με 24 χρονών (από 47,9% το 2003, στο 38,5% το 2004).

Χάνεται λοιπόν και το τελευταίο άλλοθι αυτών που παρατηρούσαν μοιρολατρικά το ψηφιακό χάσμα και εναπόθεταν τις ελπίδες βελτίωσης των ποσοστών στην αυξημένη εξοικείωση της νέας γενιάς με τις νέες τεχνολογίες.

Αποδεικνύεται ότι χωρίς καίρια μέτρα δεν μπορεί να καλυφθεί από μόνο του το τεχνολογικό έλλειμμα.

Βάσει των παραπάνω ιδιαίτερα αρνητικών δεδομένων, φαίνεται τουλάχιστον άκαιρο να θέτουμε θέματα ευρύτερης χρήσης των τεχνολογιών για στόχους όπως η ηλεκτρονική δημοκρατία.

Ο ρόλος της Κοινωνίας της Πληροφορίας α.ε.

Η προσπάθεια για την εισαγωγή νέων τεχνολογιών στην Ελλάδα συντονίζεται από την Κοινωνία της Πληροφορίας (ΚτΠ) και μάλιστα τα διαθέσιμα κονδύλια είναι πολύ σημαντικά.

Η ΚτΠ δραστηριοποιείται στην ανάπτυξη υποδομών, την επιμόρφωση και τα προγράμματα χρηματοδότησης επιχειρήσεων για τη χρήση των νέων τεχνολογιών.

Σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη υποδομών, ελάχιστα μεγάλα έργα έχουν ξεκινήσει και αυτά που είναι σε εξέλιξη προχωρούν με ιδιαίτερα χαμηλούς ρυθμούς.

Ο άξονας «Εξυπηρέτηση του Πολίτη», για τον εκσυγχρονισμό των δημοσίων υπηρεσιών, εμφανίζει απορροφητικότητα 7%.

Ο άξονας «Επικοινωνία», που αφορά την ανάπτυξη των ευρυζωνικών δίκτυων, εμφανίζει απορροφητικότητα 1% [2].

Ακόμη και για πετυχημένα έργα όπως το TAXISnet, σημειώνεται ολιγωρία ως προς τη βελτίωση τους.

Πρόσφατα ακυρώθηκε η διαδικασία ανάθεσης της αναβάθμισης του TAXISnet χωρίς να υπάρχει νέα προκήρυξη στον ορίζοντα [3].

Αναφορικά με την επιμόρφωση, η απορρόφηση είναι μεγαλύτερη αν και παραμένει κάτω του 50%.

Εξάλλου, η μεγαλύτερη προκήρυξη του 2004 αφορούσε έργο κατάρτισης του ΟΑΕΔ[2].

Ωστόσο, αυτή η προσπάθεια επιμόρφωσης δεν φέρνει αποτελέσματα.

Αντί για αύξηση της χρήσης των νέων τεχνολογιών, οι έρευνες παρουσιάζουν μείωση στα ποσοστά χρήσης.

Τα παραπάνω εξηγούν και την πολύ μεγάλη υστέρηση της Κοινωνίας της Πληροφορίας στην απορρόφηση των κονδυλίων: 19,2% για 2004 [4].

Η απώλεια κοινοτικών πόρων για το 2004 ανήλθε στα 100 εκ. ευρώ [5]. Ο στόχος για το 2005 είναι το 38%[4].


Ποιος ευθύνεται για τη σημερινή κατάσταση;

Το πρόβλημα δεν είναι πάντα η έλλειψη υποδομής.

Αξίζει να αναφερθεί ότι ο δορυφόρος Ελλάδας-Κύπρου που εκτοξεύτηκε μετά από διαδοχικές αναβολές, παραμένει ανεκμετάλλευτος [7].

Υπάρχει καταρχήν πρόβλημα πολιτικού σχεδιασμού.

Η κυβερνητική αλλαγή και η απραξία των προηγουμένων ετών οδήγησαν σε σημαντικές καθυστερήσεις στις κατακυρώσεις έργων [2].

Η μόνη δράση της σημερινής κυβέρνησης αφορά την υλοποίηση προεκλογικής δέσμευσης [8] για παροχή φθηνότερου Ίντερνετ σε 450.000 φοιτητές και σε πανεπιστημιακούς.

Πρόκειται για παροχή προς μια πληθυσμιακή ομάδα που χαίρει ήδη δωρεάν σύνδεσης μέσω των πανεπιστημίων και παρουσιάζει ιδιαίτερα αυξημένα ποσοστά χρήσης των νέων τεχνολογιών.

Χωρίς να αξιολογούμε τη χρησιμότητα του μέτρου διαπιστώνουμε ότι δε βοηθά στην αντιμετώπιση του ψηφιακού χάσματος.

Επιπλέον, διαπιστώνεται σημαντικό έλλειμμα πληροφόρησης σχετικά με τη συμβολή των νέων τεχνολογιών στη βελτίωση της καθημερινής ζωής και των δραστηριοτήτων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Οι κυριότεροι λόγοι μη-χρήσης Η/Υ είναι η πεποίθηση μεγάλης μερίδας του πληθυσμού ότι δεν τον χρειάζονται (22,1%), κάποιοι δεν έχουν ασχοληθεί ποτέ (27,3%) ενώ πολλοί δηλώνουν ότι δεν τους ενδιαφέρει (38,6%). Παρόμοιοι είναι οι λόγοι μη-χρήσης του Ίντερνετ.

Τα παραπάνω ποσοστά αναδεικνύουν επίσης την έλλειψη κινήτρων για τη χρήση των νέων τεχνολογιών.

Η φορολογική έκπτωση για την αγορά υπολογιστή καταργήθηκε πριν από δύο χρόνια.

Δεν είναι τυχαίο ότι την ίδια χρονιά τα ποσοστά χρήσης υπολογιστών άρχισαν να φθίνουν.

Η σημερινή κυβέρνηση, ακολουθώντας παρόμοια τακτική, μειώνει την έκπτωση φόρου – σχεδόν μηδενίζοντάς την – που απολαμβάνουν όσοι υπέβαλαν ηλεκτρονικά τη δήλωσή τους.

Με αυτόν τον τρόπο, χάνεται ένα από τα ελάχιστα κίνητρα χρήσης και άρα εξοικείωσης των πολιτών με τις νέες τεχνολογίες.

------------------------------------
[1] “Έρευνα χρήσης τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας”, Υπ. Οικονομίας και Οικονομικών, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, 2003.
[2] “Μετ’εμποδίων προωθείται η Κοινωνία της Πληροφορίας”, Φώτης Κόλλιας, Καθημερινή, 9/12/2004.
[3] “Η Ελλάδα χάνει 200 εκατ. Ευρώ για έργα πληροφορικής”, Ηλίας Μπενέκος, Ημερησία, 02/2005.
[4] “Εκθεση διαψεύδει κυβερνητικούς ισχυρισμούς για το πρόγραμμα ΚτΠ”, Νικολέττα Μουτούση, Τα Νέα, 2/02/2005.
[5] “«Αιμορραγεί» η Κοινωνία της Πληροφορίας”, Καθημερινή, 10/11/2004.
[6] “Ανικανότητα και συμφέροντα καθήλωσαν το γρήγορο Ίντερνετ”, Γιάννης Ελαφρός, Καθημερινή, 04/07/2004.
[7] “Διαδίκτυο: eEurope 2005: Επανάσταση για …άλλους ”, Ματθαίος Τσιμιτάκης, Καθημερινή, 14/07/2004.
[8] “Φθηνότερο Ιντερνετ σε 450.000 νέους ”, Ημερησία, 25/01/2005.