Ο δρομος προς την κοινωνια της πληροφορίας και την επαγγελουμενη ¨ηλεκτρονική δημοκρατία¨ είναι δυσβατος

(εφημερίδα Καθημερινή 2004)



Μια πιο προσεκτική ματιά στις πρόσφατες έρευνες για τις νέες τεχνολογίες και την Κοινωνία της Πληροφορίας


Γιατί το διαδίκτυο;

Το διαδίκτυο είναι τρόπος επικοινωνίας, συναλλαγής με το κράτος και επιχειρηματικότητας του κοντινού μέλλοντος.

Οι δυνατότητες των νέων τεχνολογιών για γρήγορη και άμεση πρόσβαση σε υπηρεσίες και προϊόντα, μπορούν να αποβούν σωτήριες για μεγάλες ομάδες πληθυσμού που αντιμετωπίζουν σήμερα προβλήματα πρόσβασης (άνθρωποι με δυσκολία στις μετακινήσεις – ηλικιωμένοι, ανάπηροι – κάτοικοι της περιφέρειας).

Δυστυχώς, τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας της V-PRC για τις Νέες Τεχνολογίες και την Κοινωνία της Πληροφορίας που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό του Εθνικού Δίκτυου Έρευνας & Τεχνολογίας δεν επιτρέπουν μεγάλη αισιοδοξία για το κοντινό μέλλον.


Στατιστικά
Το 2004, η Ελλάδα παραμένει πολύ πίσω στην κατοχή ηλεκτρονικών υπολογιστών (Η/Υ) και στη χρήση του διαδικτύου σε σχέση με τον μέσο ευρωπαϊκό όρο και δεν υπάρχουν ενδείξεις βελτίωσης των ποσοστών (1,3% αύξηση χρηστών Η/Υ για το 2004).

Το μικρό ποσοστό χρήσης του e-mail – βασικού εργαλείου συναλλαγής μέσω Internet –οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι η χρήση του διαδικτύου είναι ευκαιριακή, γίνεται περισσότερο για διασκέδαση και δεν έχει ακόμη επικρατήσει σαν ένας εναλλακτικός τρόπος συναλλαγής και επιχειρηματικότητας.

Αυτόν τον ισχυρισμό ενισχύει και η πλειοψηφούσα περιστασιακή (όχι καθημερινή) χρήση των Η/Υ και του Ίντερνετ.


Η ηλεκτρονική δημοκρατία
Τα δεδομένα αυτά θα πρέπει να αποθαρρύνουν κάθε πρόθεση για επικράτηση ενός μοντέλου “ηλεκτρονικής δημοκρατίας”: όταν οι πολίτες δεν είναι έτοιμοι να υιοθετήσουν την τεχνολογία στην οποία βασίζεται η υλοποίηση της ¨ηλεκτρονικής δημοκρατίας¨, ο στόχος δεν είναι εφικτός.
Ο κίνδυνος ενός ψηφιακού χάσματος
Ο κίνδυνος ενός ψηφιακού χάσματος, με την έννοια του αποκλεισμού μέρους του πληθυσμού από τη χρήση των νέων τεχνολογιών, είναι μεγάλος. Τα χαρακτηριστικά του ψηφιακού χάσματος είναι γεωγραφικά, ηλικιακά και οικονομικά .
· Άνιση γεωγραφική διαστρωμάτωση για τη χρήση Η/Υ (Αστικές περιοχές 34,2%, Ημιαστικές περιοχές 21,7%, αγροτικές περιοχές 15,2%) και τη χρήση Ιντερνετ (ενδεικτικά στοιχεία για το 2003 [1]: Δυτική Ελλάδα 4,1%, Βόρειο Αιγαίο 7,6%).
· Πλήρης αποξένωση της τρίτης ηλικίας από τις νέες τεχνολογίες με μηδενικά ποσοστά χρήσης Η/Υ και Ίντερνετ στις ηλικίες άνω των 55 ετών.
· Ταξική διαστρωμάτωση χρήσης Η/Υ και Ίντερνετ: Χρήση από έναν στους δύο πολίτες με ανώτερη εκπαίδευση και μηδενικό ποσοστό αποφοίτων δημοτικού. Ταξική διαστρωμάτωση εντοπίζεται και στην πρόθεση αγοράς Η/Υ και πρόσβασης στο Ίντερνετ: ενώ ένας στους τρεις πολίτες με οικογενειακό μηνιαίο εισόδημα άνω των 2.100 ευρώ δηλώνει πρόθεση αγοράς, το ποσοστό για τις οικογένειες με χαμηλό εισόδημα είναι μηδενικό.
Επίσης, οι πολίτες με αναπηρία είναι μια κοινωνική ομάδα που έχει αγνοηθεί από τη σημερινή πρακτική, παρόλο που ένας σωστός σχεδιασμός των ιστοσελίδων - σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα - θα μπορούσε να διευκολύνει την πρόσβαση τους στην πληροφόρηση και τις υπηρεσίες.
Δυσοίωνα τα αποτελέσματα της έρευνας για τις επιχειρήσεις.
Με δεδομένο ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις βρίσκονται πολύ μακριά από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο [2], τα στοιχεία για το 2003 [3], δείχνουν μια τάση στασιμότητας – και σε μερικές περιπτώσεις ξεκάθαρη μείωση - στην εισαγωγή στην επιχείρηση Η/Υ, τοπικού δικτύου (LAN), σύνδεσης Ιντερνετ, e-mail και προσωπικής ιστοσελίδας.

Επιπλέον, η πρόθεση των εταιριών για αγορά Η/Υ παρουσιάζει συνεχή μείωση από το 2001(-1% για το 2002, -2% για το 2003) ενώ η πρόθεση για προμήθεια Ίντερνετ βρίσκεται σε πολύ αρνητικά επίπεδα (Ίντερνετ: -7,1% για το 2002, 0,9% για το 2003).

Η Κοινωνία της Πληροφορίας (ΚτΠ)
Η προσπάθεια για την εισαγωγή νέων τεχνολογιών στην Ελλάδα συντονίζεται από την ΚτΠ και μάλιστα τα διαθέσιμα κονδύλια είναι πολύ σημαντικά.
Όμως μόλις το ένα τέταρτο των επιχειρηματιών έχει γνώση του προγράμματος «Δικτυωθείτε» - κυρίου προγράμματος της ΚτΠ που υπάρχει εδώ και τουλάχιστον τρία χρόνια. Από αυτούς, μόνο οι μισοί βρίσκουν ενδιαφέρον το αντικείμενο του προγράμματος.
Για τα δύο νέα προγράμματα «Εκπαιδευτική στήριξη του “Δικτυωθείτε”» και «Επιχειρείτε Ηλεκτρονικά», η πληροφόρηση πέφτει στον ένα στους δέκα επιχειρηματίες.
Τα παραπάνω ποσοστά εξηγούν και την πολύ μεγάλη υστέρηση της Κοινωνίας της Πληροφορίας στην απορρόφηση των κονδυλίων (μόλις 2,98% του Επιχειρησιακού Προγράμματος (Ε.Π.) για το 2002 και 9,66% του Ε.Π. για το 2003 [4]).

Ποιος ευθύνεται για τη σημερινή κατάσταση;
Υπάρχει καταρχήν πρόβλημα πολιτικού σχεδιασμού. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, με εξαίρεση τα δύο μεγάλα κόμματα, τα υπόλοιπα κόμματα δεν έκαναν καμία αναφορά στις νέες τεχνολογίες. Ακόμη όμως και οι εξαγγελίες των μεγάλων κομμάτων έδειξαν την αμηχανία και την αδυναμία τους να τοποθετηθούν απέναντι σε ένα κρίσιμο θέμα και να το συνδέσουν οργανικά με την αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Μόνο έτσι μπορούν να αντιμετωπιστούν οι εξαγγελίες της νέας κυβέρνησης για δωρεάν παροχή Η/Υ και πρόσβασης στους φοιτητές – μια ομάδα που από τις στατιστικές φαίνεται ιδιαίτερα ενεργή στον τομέα αυτό μέσω της ελεύθερης πρόσβασης που απολαμβάνει στο πανεπιστήμιο. Με παρόμοιο τρόπο οι εξαγγελίες της σημερινής αντιπολίτευσης περιορίστηκαν σε γενικότητες, παραβλέποντας την πραγματικότητα των στατιστικών με αποτέλεσμα να μην προτείνουν καίριες δράσεις.
Επιπλέον διαπιστώνεται σημαντικό έλλειμμα πληροφόρησης σχετικά με τη συμβολή των νέων τεχνολογιών στη δραστική βελτίωση της καθημερινής ζωής του πολίτη και των δραστηριοτήτων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Οι κυριότεροι λόγοι μη-χρήσης Η/Υ είναι γιατί οι περισσότεροι Έλληνες θεωρούν ότι δεν τον χρειάζονται (22,1%), γιατί δεν έχουν ασχοληθεί ποτέ (27,3%) και γιατί δεν τους ενδιαφέρει (38,6%). Παρόμοιοι είναι οι λόγοι μη-χρήσης του Ίντερνετ.
Πρόβλημα αποτελεί εξάλλου και η έλλειψη δομών. Παρόλο που συγκεκριμένα προγράμματα ηλεκτρονικής συναλλαγής του κράτους με τον πολίτη προχωρούν ικανοποιητικά – όπως το TAXIS – υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση στην εφαρμογή της ηλεκτρονικής συναλλαγής στην καθημερινή επαφή των πολιτών με το κράτος. Μόνο με την ηλεκτρονική εξυπηρέτηση καθημερινών συναλλαγών του πολίτη με το κράτος, ο πολίτης θα διαπιστώσει τη χρησιμότητα των νέων τεχνολογιών. Η ηλεκτρονική παροχή των υπηρεσιών των ΚΕΠ (Κέντρα Πληροφόρησης Πολιτών) και του 1564 (Κέντρου Τηλεφωνικής Εξυπηρέτησης Πολιτών) θα βοηθούσε πολύ σε αυτήν την κατεύθυνση.
Τέλος, δεν πρέπει να παραβλέπεται το υψηλό κόστος εξοπλισμού και πρόσβασης στο Ίντερνετ. Δεν είναι τυχαίο ότι το 90 με 95% των ελλήνων χρηστών του διαδικτύου είναι μεσαίου ή ανώτερου εισοδήματος [5].
------------------------------------
[1] “Έρευνα χρήσης τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας”, Υπ. Οικονομίας και Οικονομικών. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, 2003
[2] Results of e-business survey 2003. Cross Sector Comparison. http://www.ebusiness-watch.org/
[3] “Μελέτη Έρευνας Αγοράς για το Ηλεκτρονικό Επιχειρείν”, 3ο έτος 2003, Φεβρουάριος 2004, e-business forum.
[4] Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας»: Ετήσιος Απολογισμός 2003.
[5] Βλέπε και Καθημερινή 25/1/2004, Γ. Ελαφρός, “Πιο ακριβά, πιο αργά, πιο δύσκολα”.
[6] http://www.analyzeit.gr/