Σε πρόσφατο άρθρο της εφημερίδας International Herald Tribune [1] ένας από τους πρωτεργάτες της απελευθέρωσης των αερομεταφορών επί κυβέρνησης Reagan παραδέχθηκε την αποτυχία του εγχειρήματος.
Η αμερικάνική εμπειρία έδειξε ότι η χωρίς όρια απελευθέρωση στις αερομεταφορές της δεκαετίας του 80 προκάλεσε τελικά περισσότερα προβλήματα από αυτά που προσπάθησε να επιλύσει, οδηγώντας σε μείωση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών, διακοπή της εξυπηρέτησης μικρών περιοχών και κρίση στις ίδιες τις εταιρίες αερομεταφορών, πολλές από τις οποίες έκλεισαν ή μείωσαν δραστικά το προσωπικό τους.
Διαπιστώσεις όπως η παραπάνω προσελκύουν την προσοχή μας, καθώς βασική στρατηγική της ευρωπαϊκής πολιτικής αποτελεί η απελευθέρωση των αγορών μέσω της κατάργησης των κρατικών μονοπωλίων και της ιδιωτικοποίησης των αντίστοιχων κρατικών εταιριών.
Η πολιτική αυτή προωθείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία εκδίδει οδηγίες και παρακολουθεί την εφαρμογή τους.
Συχνά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταφεύγει σε δραστικά μέτρα για να πετύχει την εφαρμογή των οδηγιών, παραπέμποντας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τα κράτη μέλη που δεν τις εφαρμόζουν.
Πρόσφατη είναι η παραπομπή 17 χωρών για μη εφαρμογή των αποφάσεων της Ε.Ε. σχετικά με την απελευθέρωση της ενεργειακής αγοράς.
Παραδείγματα αποτυχημένων απελευθερώσεων αγορών έχουμε πολλά τόσο στην Ευρώπη όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Αρκεί να αναφέρουμε:
- Τα προβλήματα του σιδηροδρομικού δικτύου στην Αγγλία.
Τρομαχτικό είναι το παράδειγμα της Αγγλίας, της μόνης χώρας στην Ε.Ε. που από το 1993 απελευθέρωσε το σιδηροδρομικό της δίκτυο.
Παρόλο τις συνεχές αυξήσεις των τιμολογίων που επακολούθησαν της απελευθέρωσης, το δίκτυο παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα λειτουργίας (καθυστερήσεις, κτλ.). Συχνά επίσης είναι τα πολύνεκρα ατυχήματα λόγω κακής συντήρησης και διαχείρισης του δικτύου.
Παρόλα αυτά οι υπουργοί μεταφορών της Ε.Ε. αποφάσισαν το 2005 την απελευθέρωση της αγοράς σιδηροδρόμων μέχρι το 2010, χωρίς παράλληλα να προτείνουν ένα κανονιστικό πλαίσιο που διασφαλίζει ότι οι υπόλοιπες χώρες δεν θα αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της Αγγλίας.
2. Τα προβλήματα της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτυχημένης απελευθέρωσης είναι αυτό της Καλιφόρνιας.
Σε μια χώρα με ιδιαίτερη παράδοση και εμπειρία στις αποκρατικοποιήσεις και σε μια από τις πιο αναπτυγμένες πολιτείες στον κόσμο, η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας απέτυχε παταγωδώς.
Η ενεργειακή κρίση της Καλιφόρνιας (γνωστή και σαν Western Energy Crisis) του 2000 και 2001 είχε σαν συνέπεια μεγάλες αυξήσεις τιμών και κατάρρευση του συστήματος ηλεκτροδότησης.
Η ελληνική εμπειρία απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας αναδεικνύεται σε ένα ακραίο παράδειγμα, ιδιαίτερα ζημιογόνας και με υψηλό κοινωνικό κόστος, απελευθέρωσης.
Οι ιδιωτικές μονάδες παραγωγής ηλεκτρισμού – εκτός του ότι η κατασκευή τους επιδοτείται με πολλά εκατ. ευρώ από το κράτος – αδυνατούν να ανταγωνιστούν τα σημερινά τιμολόγια της ΔΕΗ.
Η εθνική οικονομία και ο πολίτης καλούνται να πληρώσουν την κατασκευή των ιδιωτικών μονάδων και επιπλέον να στηρίξουν τη λειτουργία τους πληρώνοντας σημαντικές αυξήσεις στους λογαριασμούς ρεύματος.
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης οι διαδικασίες απελευθέρωσης των αγορών έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα άκαμπτες και προβληματικές.
Ενώ χαρακτηρίζονται από μεγάλα χρονικά περιθώρια υλοποίησης, δεν προβλέπουν μηχανισμούς βελτίωσης και διόρθωσης των σχετικών οδηγιών όταν αποδεδειγμένα η απελευθέρωση δεν λειτουργεί σωστά.
Έκπληξη προκαλεί η διαπίστωση που περιέχεται στην Πράσινη Βίβλο για τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας [2] ότι η Ευρωπαϊκή επιτροπή αδυνατεί λόγω έλλειψης πόρων να έχει πλήρη εικόνα της ποιότητας υπηρεσιών των απελευθερωμένων αγορών.
Αποτελεί ξεκάθαρη ομολογία ότι η Ε.Ε. βαδίζει στα τυφλά στις προσπάθειες της για απελευθέρωση των αγορών.
Τα παραδείγματα κακών πρακτικών απελευθέρωσης είναι φανερά και στη χώρα μας.
Πολλές από τις απελευθερώσεις των προηγούμενων ετών δεν συνοδεύτηκαν από τη σύσταση των απαραίτητων ελεγκτικών μηχανισμών και την εποπτεία της εύρυθμης λειτουργίας τους.
Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα της ανεξέλεγκτης κερδοσκοπίας της αγοράς πετρελαιοειδών και των προβλημάτων ακρίβειας τιμολογίων και ασφάλειας της αγοράς κινητής τηλεφωνίας.
Η απελευθέρωση των αγορών πρέπει να πάψει να είναι αυτοσκοπός και να υλοποιείται μηχανικά.
Η Ε.Ε. και τα κράτη μέλη πρέπει να θεσπίσουν διαδικασίες που θα επιτρέψουν τη μετάβαση σε ανοικτές αλλά όχι ανεξέλεγκτες αγορές, καθώς η αυτόματη και δίχως όρους απελευθέρωση των αγορών έχει αποδειχθεί ότι λειτουργεί σε βάρος των κοινωνικών συνόλων και των εθνικών οικονομιών και ότι δημιουργεί παρά επιλύει προβλήματα ανταγωνισμού.
[1] Βλ. Συνέντευξη Tom Allison, Don Phillips, «Free Flow: An airline deregulator has second thoughts», International Herald Tribune, February 22, 2006.
[2] Βλ. Green Paper on services of general interest, COM (2003).
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου